Rouwen in tijden van corona
Heel de wereld voelt momenteel de zware impact van het Corona-virus. In ons land zitten we allemaal zoveel mogelijk thuis, doen we geen niet-noodzakelijke verplaatsingen, geven we geen knuffels of handen meer en kunnen we onze vrienden en familieleden niet meer bezoeken. Iedereen heeft het lastig.
Maar voor zij die iemand missen en in een zwaar rouwproces verwikkeld zijn, is de impact des te groter. Je voelt door de aanwezigheid van andere gezinsleden de afwezigheid van je overleden dierbare des te harder, je wekelijks bezoekje aan het kerkhof mag niet meer en voor hen die alleen thuis zitten is er geen mogelijkheid om anderen op te zoeken om het gemis en de eenzaamheid even tegen te gaan.
De Coronacrisis zorgt voor heel wat onzekerheden en problemen. Naast mogelijke financiële onzekerheden, weten we uit recent onderzoek dat quarantaine ook angst, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, stress, een verdoofd gevoel en depressieve klachten met zich meebrengt. Dat zijn allemaal zaken die je ook in jouw rouwproces kan ondervinden. Het kan dus zijn dat jouw rouwproces, dat in golven verloopt, plots weer intenser wordt en je de vermelde klachten meer of opnieuw ervaart. In deze blog willen je alvast wat tips meegeven om deze moeilijke tijden te overbruggen.
1. Hou contact, blijf verbonden
Als nabestaande heb je vaak een gevoel van eenzaamheid: niemand begrijpt je en je voelt je geïsoleerd, nu nog meer dan anders. Iedereen zit thuis, je mag niet dichter komen dan anderhalve meter en dat terwijl je net nood hebt aan sociaal contact, troost en steun. Het is belangrijk om de verbondenheid te blijven voelen. Hou daarom contact met je naasten via sociale media, Skype, telefoon, sms, Facetime, Zoom enz. Je kan ook kaartjes of brieven naar elkaar sturen. Blijf ook praten over je gevoelens met mensen die je vertrouwt.
Weet je niet bij wie je terechtkan en heb je nood aan een luisterend oor om over jouw verlies te kunnen praten? Dan kan je altijd bellen of chatten met de vrijwilligers van Tele-Onthaal op het nummer 106. Specifiek voor jongeren is er ‘Awel’, te bereiken via het nummer 102.
In een rouwproces, en zeker na een zelfdoding, weten we dat lotgenotencontact steeds ondersteunend werkt: je vindt (h)erkenning en begrip bij zij die hetzelfde hebben meegemaakt. Momenteel is face-to-face lotgenotencontact niet mogelijk (zoals bijvoorbeeld onze maandelijkse praatgroepen). Ga daarom even de online alternatieven opzoeken zoals onze chat, ons forum voor nabestaanden of maak een herinneringspagina aan op ‘Ik draag je mee’ waar je samen met familieleden en vrienden kan rouwen en berichten delen.
Binnen je gezin kunnen, nu jullie dagelijks elkaar veel meer zien en minder tijd voor jullie zelf hebben, sneller frustraties ontstaan. Toon begrip voor elkaar en steun elkaar doorheen deze tijden. Zo kan je een bepaalde kamer in je huis vrijhouden voor wie even alleen wil zijn, kan je samen een (herdenkings)ritueel organiseren of samen herinneringen ophalen, afspraken maken na een gezamenlijk gesprek waar ieder gezinslid zijn of haar noden uit enzovoort.
2. Structuur in je dag met een dagelijkse wandeling
Structuur
Zowel in een rouwproces als in lockdown of quarantaine is structuur creëren en behouden erg belangrijk. Probeer een bepaald dagschema aan te houden (vergeet hierbij ook vooral de vaste eetmomenten niet). Dit schema, deze routine, geeft je een bepaalde houvast doorheen deze crisis.
Werk je van thuis uit? Wees dan mild voor jezelf. Rouwen heeft ook een professionele impact: het beïnvloed jouw concentratievermogen, focus en draagkracht. Door de onzekere tijden en de grote veranderingen in ons leven is het nu helemaal en oké dat sommige taken minder vlot gaan dan anders.
Ga naar buiten
Kom ook voldoende (alleen en in de buurt van jouw huis) buiten. Uit onderzoek weten we dat wandelen in de natuur ons helpt. Haal een frisse neus en neem dan even tijd voor jezelf. Dat kan zijn om even afleiding te zoeken en aan iets anders te denken, maar het kan evengoed een momentje voor jezelf zijn om bezig te zijn met het verlies. Wanneer je thuis het gemis nog zwaarder voelt dan anders, of het gevoel hebt dat je geen ruimte hebt voor jezelf of om op jouw manier te rouwen, dan is dit jouw momentje van de dag om even goed voor jezelf te zorgen.
Ontspanning
Zorg ook voor voldoende ontspanning zoals puzzelen, sporten, meditatie, koken of tuinieren. Een paar van deze rustpunten in je dag maken al een enorm verschil. Probeer daarnaast positief te blijven en denk aan kleine positieve punten in je dag. Voel bijvoorbeeld de zon op je huid en neem de warme gevoel in je op en geniet er extra intens van.
Je kan ook creatief aan de slag gaan met jouw rouwproces bijvoorbeeld aan de hand van muziek, schilderen of schrijven. Via deze activiteiten kan jij op jouw manier gevoelens herkennen, erkennen en uiten.
Doe vooral wat voor jou goed voelt, ook nu. Bewaak jouw eigen grenzen en zorg goed voor jezelf. Geef aan waar je nood aan hebt en zoek steun en/of hulp wanneer je de behoefte voelt. Ook in deze tijden staan er altijd mensen voor jou klaar.
3. Zorg voor een goed slaappatroon
Tijdens deze Coronacrisis kan het zijn dat je minder goed slaapt. Je piekert meer en valt daardoor minder goed in slaap. Door de angstige tijden kan het zijn dat nachtmerries terugkomen, je sneller wakker wordt, meer piekert of bang bent voor je gaat slapen. En dat slecht slapen heeft een grote impact op ons dagelijks functioneren, onze fysieke én mentale gezondheid. Er zijn enorm veel trucjes en technieken die je kunnen helpen om in slaap te vallen. Het oeroude schaapjes tellen is daar geen van. Wij geven je graag enkele goede technieken mee:
- Het allerbelangrijkste: ontspan voor je naar bed gaat. Dat kan met een warm bad, een goed boek, wat yoga of een warme tas thee. Zorg dat je volledig in rust-modus naar je bed toe kan gaan.
- Verbeelding: beeld je een ontspannende situatie in, bijvoorbeeld dat je op reis bent en onder de schaduw van een grote palmboom ligt te relaxen op het strand. Probeer hierbij zoveel mogelijk details voor te stellen: de zeegeur, het zeebriesje, de zon op je huid, het geluid van spelende kinderen op het strand enz. Als je dit zo gedetailleerd mogelijk probeert te doen, dan vermindert de activiteit in overactieve hersendelen en het zijn net die delen die er voor zorgen dat je nog wakker ligt.
- Cognitive Shuffle: wanneer je gaat slapen, heb je heel wat verschillende gedachten en beelden die door je hoofd gaan, er zit geen logica in. Dan denk je niet aan plannen, organiseren maar een een beetje van alles, een soort van chaos eigenlijk. Een chaotische wirwar aan beelden, is wat we dus eigenlijk nodig hebben om goed te slapen.
Daarom bedacht onderzoeker L. Beaudoin volgende techniek:
- Kies een neutraal ‘sleutelwoord’ van vijf letters bv. appel
- Zoek een nieuw woord dat begint met de eerste letter van het sleutelwoord bv. aap
- Denk nu even aan dat woord, haal het voor de geest
- Zoek na een paar seconden een nieuw woord zoals bv. aalmoes, adelaar, akker, azalea,…
- Wanneer je niet verder kan, ga je voort met de tweede letter van het sleutelwoord, in dit geval de ‘p’ in appel, bv. potje, paksoi, paard, pindakaas, puist, peer, ... Zo krijg je een wirwar aan beelden: je denkt aan een appel, een aap, een puist enzovoort waardoor je sneller in slaap valt
- Om het piekeren in bed tegen te gaan, kan je ook verschillende methodes toepassen.
- Piekerkwartier: tijdens de dag kies je een vast moment waarop je volop alle piekergedachten toelaat. Na dat moment schuif je al je piekergedachteno door naar jouw volgende piekerkwartier.
- Er is ook de techniek van het piekerdoosje gebruiken. Je schrijft dan eerst je zorgen in een paar woorden of zinnen op een papiertje. Dat stop je dan in een doosje voor je naar bed gaat. Je kan dit doosje dan ook gebruiken bij een piekerkwartier.
Welke techniek voor jouw werkt, is enorm afhankelijk van jouw persoonlijke voorkeuren en noden, je zal dus wat moeten uitproberen en bekijken wat bij jou past. Via deze link vind je alvast de 14 slaaptips van de experts van het UZ Gent.
Wanneer je nu iemand dierbaar verliest…
In deze tijden een naaste verliezen, zorgt voor heel wat bijkomende problemen die ervoor zorgen dat het rouwproces complexer, intenser en zwaarder verloopt. Je kan vaak geen afscheid gaan nemen van het lichaam, er is geen mogelijkheid om de grote begrafenis te organiseren die je wenste en vrienden en familie kunnen je niet bezoeken om je te troosten en te steunen. Het geeft een gevoel van onmacht, onrechtvaardigheid, boosheid, verlatenheid, eenzaamheid en een groter gevoel van isolement. Het samen rouwen, het hele sociale gebeuren en bijhorende steun, valt nu weg. De exacte impact daarvan kunnen we momenteel ongeveer inschatten, maar er is nog niet voldoende wetenschappelijke evidentie om dit te staven. Wat we wel weten is dat het nu extra belangrijk is om sociaal contact, op welke manier dan ook, te behouden en de nodige structuur op te bouwen in je dagelijks leven. Zorg voor jezelf, bewaak je grenzen en zoek hulp indien nodig.
Weet dat er altijd mensen, zij het nu niet fysiek, voor jou klaarstaan. Probeer ondanks het aparte afscheid, de ontkenning tegen te gaan en het overlijden en realiteit, hoe hard zo ook is, te aanvaarden. Enkel dan kan jouw rouwproces echt starten en voorkom je een uitgesteld en gecompliceerd rouwproces. Laat jouw emoties ook toe: (h)erken, benoem en uit jouw gevoelens op de manier die jij wil. Praat erover en zoek steun en laat hulp toe. Weet je niet waar je terecht kan voor hulp of zoek je informatie over administratieve zaken of de impact van een rouwproces? Bekijk dan hier onze Gids na zelfdoding.
Ook op de werkvloer!
Wanneer een collega of werknemer overlijdt, is het belangrijk dat iedere collega kan rouwen en dat dit gezamenlijk, open en begripvol kan. Momenteel zijn groepsgesprekken en gezamenlijke afscheidsvieringen of herdenkingen helaas niet mogelijk, hoewel we weten hoe waardevol en helend dit is in een rouwproces. Probeer daarom het gezamenlijk rouwen op andere manieren mogelijk te maken door bijvoorbeeld een online rouwregister, een pagina of map op het samenwerkingsplatform van jouw bedrijf/organisatie (zoals op Smartschool, Microsoft 365 of Google Drive) zodat alle collega’s bij elkaar terecht kunnen om erover te schrijven. Zo wordt ook elke collega, ook zij die thuis werken, betrokken. Je kan ook het initiatief lanceren om elkaar troost-kaartjes te sturen met steunende boodschappen.
Het mededelen van het nieuws kan je ook best telefonisch en niet via mail of sms brengen. Het ontvangen van het nieuws dat iemand dierbaar overleden is en de manier waarop dit gebeurt, heeft een impact op het komende rouwproces. Hou hier rekening mee en geef de nabestaanden de mogelijkheid en de ruimte om te reageren en zijn/haar emoties te uiten.
Deelname aan een uitvaart is momenteel als collega niet mogelijk. Je kan wel samen met de familie afspreken om de uitvaart te filmen (al dan niet live) voor wie er toch op een online manier wil bijzijn. Je kan ook op een later moment (na de coronacrisis) een gezamenlijk afscheidsmoment organiseren of je organiseert een afscheidsmoment met collega’s in een afgesloten, intieme kring indien mogelijk (zoals bijvoorbeeld in een afgesloten deel van woonzorgcentra). Maak een plekje met een foto, eventueel met een kaarsje erbij, waar collega’s terecht kunnen om even met het verlies bezig te zijn.
Voor meer informatie over rouwen op de werkvloer, kan je de brochure 'Rouwen op de werkvloer' raadplegen. Hou er wel rekening mee dat sommige zaken (zoals groepsgesprekken) momenteel dus niet van toepassing zijn. Je vindt er echter genoeg andere tips en tricks die je ook in deze tijden kan toepassen.
Nuttige links & websites
- www.iedereenok.be: online interventie die je kan helpen om je kalmer te voelen en te blijven functioneren tijdens deze crisis
- www.rodekruis.be/nieuws-kalender/nieuws/omgaan-met-stress-in-tijden-van-corona/: tips van het Rode Kruis om zorg te dragen voor jezelf
- www.fitinjehoofd.be: tips om jou veerkracht te versterken
- www.faresa.be/corona.html: tips en online therapie
- www.vaardigleven.be: gratis vaardigheidsoefeningen rond mindful leven
- https://www.vrt.be/vrtnws/: techniecken om beter te slaap te kunnen vatten
- https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/17/de-psychologische-gevolgen-van-quarantaine: wat we kunnen doen aan de psycholigsche gevolgen van quarantaine
Heb je nood aan advies of andere vragen omtrent rouwen na zelfdoding? Weet dan je dan altijd terecht kan bij Werkgroep Verder.
Meer nieuwsartikels
Wandel jij met ons mee?
Studiedag dubbele impact van suïcide en verslaving
Kom je in je omgeving in aanraking met iemand die kampt met suïcidaliteit en/of verslaving? Kom dan op 21 juni 2024 naar de studiedag voor naasten en hulpverleners.
