Hoe rouwen als gezin?
Iemand verliezen uit je nabije familie of vriendenkring aan zelfdoding is één van de meest aangrijpende gebeurtenissen in je leven. Wanneer de overledene deel uitmaakt van je kerngezin bemoeilijkt dit de rouw nog eens te meer.
Één gezin, één systeem, maar met verschillende rouwstijlen…
Elk gezin is een systeem op zich met eigen normen en waarden en eigen tradities. Als er in dat systeem plots een schakel ontbreekt zorgt dit voor een gevoel van onzekerheid en instabiliteit. Iedereen moet op zoek naar zijn eigen plekje in het nieuwe systeem.
Laten we daarbij niet vergeten dat elke aparte schakel van dit systeem rouwt op zijn eigen unieke manier. Of je nu als kind een ouder, broer of zus verliest of als volwassene een partner of kind verliest: iedereen zal het verlies op zijn eigen manier en tempo verwerken. Dit noemen we iemands rouwstijl.
Wetenschappelijk gezien zijn er twee rouwstijlen te onderscheiden:
- Verliesgerichte, intuïtieve rouwstijl, waarbij men heel veel nood heeft aan sociale steun, praten en het intens bezig zijn met de aanwezige emoties. Deze personen zullen bijvoorbeeld heel veel naar het kerkhof gaan.
- Herstelgerichte, instrumentele rouwstijl, die vooral getypeerd wordt door de wil om de situatie en de aanwezige emoties onder controle te houden en vooral probleemoplossend te denken. Personen die deze rouwstijl hanteren zullen bijvoorbeeld activiteiten zoeken voor afleiding.
Beide rouwstijlen zijn ok en perfect normaal. Wat belangrijk is, is dat beide rouwstijlen in afwisseling aanwezig zijn, zodat men niet geblokkeerd raakt in één stijl. Beide stijlen zijn nodig om een rouwproces op een gezonde manier door te maken.
Praten helpt, maar hoe doe je dat met kinderen?
Het is daarbij niet altijd vanzelfsprekend voor gezinsleden om met elkaar te praten over wat hen bezighoudt of hoe ze zich voelen. Verschillende gezinsleden zullen ongetwijfeld ook verschillende rouwstijlen hanteren en vaak willen ze elkaar niet extra belasten, want iedereen heeft het al zwaar genoeg met zijn eigen emoties.
Net daarom is het belangrijk om rustige momenten, ruimte en veiligheid te creëren binnen het gezin die uitnodigen tot een gesprek. Probeer zo open en eerlijk mogelijk te communiceren, zowel onder volwassenen als met kleinere kinderen.
Kinderen begrijpen nog niet goed wat er gebeurt, maar voelen dat er heel veel verandert in hun omgeving, waardoor ze soms angstig kunnen zijn.
Soms helpt het om samen met hen een boek te lezen. Er bestaan reeds verschillende (voorlees)boeken over rouw, zoals:
- “De visjes van Océane” voor kinderen van 3 tot 6 jaar
- “Sloep vaart verder” voor kinderen van 6 tot 12 jaar
en het creatief doe-boek “Afscheid voor kids” kan een hulp zijn om kinderen op een speelse manier te laten praten over wat hen bezighoudt.
Het zorgt ervoor dat ze de situatie beter begrijpen en zo kunnen ze hun verwerkingsproces ook beter doormaken.
Kinderen leren van hun ouders hoe ze met emoties kunnen omgaan.
Het is dus best ok om aan je kinderen te laten zien dat ook jij verdrietig bent. Wanneer je hen uitlegt waarom je verdrietig bent, geef je ook bestaansrecht aan hun verdriet.
Omgekeerd kan de blik van een kind op de dood ook verfrissend zijn, aangezien een kind heel open zal communiceren over de overledene wanneer het zich veilig voelt.
Zo zal een kind gemakkelijker leuke herinneringen ophalen wanneer iets hen doet denken aan de overledene.
Rituelen, symbolen en afspraken
Binnen het gezin is het soms helpend om rituelen en/of symbolen te introduceren. Zo kan je bijvoorbeeld als gezin de verjaardag van de overledene elk jaar “vieren” door samen te komen op zijn of haar favoriete plekje of samen een stukje te eten van de favoriete taart van de overledene. Sommige gezinnen richten thuis ook een herdenkingsplekje in, waar ze terecht kunnen als het gemis hen overspoelt. Vaak vinden mensen hier ook troost in omdat ze zo de overledene nog letterlijk deel kunnen laten uitmaken van het gezin.
Andere gezinnen spreken ze een bepaald teken of woord af, waarmee gezinsleden kunnen aangeven dat ze even niet willen/kunnen praten over de overledene. Zo zijn er ontelbare mogelijkheden waarop een gezin op zijn manier kan omgaan met rouw.
Denk maar aan een het organiseren van een herdenkingsconcert of het uitkiezen van een bepaald symbool (bijvoorbeeld een bloem) die de verbinding met de overledene tastbaar maakt. Ook hier geldt: wat werkt voor jullie als gezin, is goed!
Het opruimen van de spullen van de overleden persoon is vaak een heel moeilijk moment voor gezinsleden. Probeer ook hier ruimte te maken voor iedereen om zijn/haar gedachten en gevoelens hierover uit te spreken en maak afspraken hoe deze gebeurtenis zal plaatsvinden met, in de mate van het mogelijke, zoveel mogelijk respect voor iedereens wensen.
It takes a village...
Omdat je als volwassene zelf ook een rouwproces doormaakt, is het aan te raden om vrienden of familieleden in te schakelen die je kinderen mee kunnen opvangen op momenten dat je zelf te veel verdriet hebt. Aarzel niet om die hulp in te roepen: mensen willen vaak heel graag helpen, maar weten niet hoe of durven het zelf niet voor te stellen. Vertel wat je nodig hebt. Of het nu gaat om praktische hulp, emotionele hulp of simpelweg iemands die aanwezig is: alles kan helpen.
Soms is het ook helpend om te kunnen praten met lotgenoten. Iemand die naar je luistert en je door hun eigen ervaring met het thema zonder al te veel woorden begrijpt.
Een kleine kanttekening hierbij is dat het niet altijd aan te raden is om allemaal aan dezelfde lotgenotengroep deel te nemen. Zoals we hierboven al aanhaalden willen gezinsleden elkaar vaak beschermen door hen niet te belasten met hun eigen zorgen, wat ervoor zorgt dat aan het doel van een lotgenotencontact, nl. het open en eerlijk je hart kunnen luchten binnen een veilige context, voorbij wordt gegaan.
Kinderen kunnen terecht bij de praatgroepen van onze collega’s van Missing You vzw.
Belangrijk is om in je achterhoofd te houden dat rouwen niet gelijk staat aan de overledene loslaten, maar aan een andere manier zoeken om hem/haar vast te houden.
Die manier is voor iedereen anders, maar als gezin vorm je een eenheid waar al die verschillende manieren samen komen.
Binnen de veiligheid van een thuis is er ruimte om jezelf te zijn en te zoeken en hopelijk ook te vinden waar je nood aan hebt, zodat je sterker verder kan bouwen aan een toekomst.
Samengevat: rouwen als gezin:
- Iedereen, en dus ook elk gezinslid, heeft het recht te rouwen op zijn eigen unieke manier. De sleutel om hiermee om te gaan binnen een gezin is respect.
- Een gezonde manier om rouw te beleven bestaat uit een slingerbeweging tussen verliesgerichte en herstelgerichte rouw.
- Rustige momenten en een veilige omgeving bieden ruimte aan communicatie en verbinding.
- Ook kinderen hebben nood aan een open en eerlijke communicatie. Gebruik hier gerust hulpmiddelen voor zoals (voorlees)boeken of creatieve doe-boeken.
- Het tonen van jouw verdriet geeft bestaansrecht aan het verdriet van je gezinsleden, groot of klein.
- Het gebruik maken van rituelen, symbolen en afspraken kan helpend zijn.
- Rouwen kan en hoef je niet in je eentje te doen. Durf hulp te vragen.
- Praten met lotgenoten helpt.
- Wat voor jouw gezin werkt, is goed!